Haarlem eerste stad met een kerkencoach

Haarlem is de eerste stad van Nederland met een kerkencoach. In de afgelopen paar jaren heeft de gemeente Haarlem met de kerken in Haarlem een kerkenvisie ontwikkeld. Daarbij kregen we de kans om het project BuurtBakens te starten waarin de gemeente met zeven lokale kerken plannen heeft ontwikkeld om meer verbinding te maken tussen de kerk en de mensen in de stad. Om ook alle andere kerken daarbij te helpen is Heleen Agterhuis als kerkencoach aangesteld.

Wat doet een kerkencoach precies en aan wie heeft de gemeente Haarlem deze schone taak gegeven? Jasper Pronk – procesmanager bij de gemeente Haarlem en Zandvoort – en Heleen Agterhuis – oprichter en eigenaar van Kathedraaldenkers – gaan met elkaar in gesprek om te horen over de plannen en doelen voor de kerkencoach van Haarlem.

Tekstcredit: Françoise Schukking

Jasper: ‘Je bent kerkencoach van Haarlem, wat is dat precies?’

Heleen: “De kerkencoach in Haarlem is beschikbaar voor alle besturen, initiatieven, gemeenschappen en anderen rondom kerken en andere gebedshuizen (ik hou het voor het gemak even bij kerken in de rest van dit gesprek) in de gemeente Haarlem. Zij kunnen met mij afspreken om te sparren over het toekomstperspectief van de kerk, advies te krijgen over verduurzamingssubsidies of om inspiratie op te doen over nevenbestemmingsmogelijkheden, doordat ik verhalen kan delen over hoe andere kerken in Nederland zich ontwikkelen.”

Jasper: ‘Heb je een voorbeeld van zo’n ontwikkeling?’

Heleen: “Zeker! Bijvoorbeeld als de gemeenschap van een kerk krimpt en de inkomsten teruglopen. Het kan ook zijn dat er juist veel energie is om de kerk meer open te stellen voor de buurt en dat de vraag is: hoe pakken we dat aan? Ik begeleid veel besturen in het nadenken over een duurzaam toekomstperspectief en dat kan allerlei (betekenisvolle) vormen aannemen. Daarnaast organiseer ik themabijeenkomsten voor alle kerken in Haarlem, met thema’s die door de kerken zelf zijn gekozen. De kerkencoach wordt aangeboden aan kerken door de gemeente Haarlem, een mooi gebaar.”

Heleen: ‘Jasper, waarom is er een kerkencoach in Haarlem?’

Jasper: “Wij zien dat sommige gebedshuizen vergrijzen en leeglopen. In Haarlem zijn circa 45 gebedshuizen met een enorme diversiteit onderling. De gebouwen hebben betekenis voor Haarlemmers, of dat nou door religie is of fysiek door het pand waar ze aan gewend zijn in hun directe omgeving. Het is cultureel historisch erfgoed, soms met een monumentale status. Uit de Kerkenvisie, het onderzoek, kwam het idee om gebedshuizen een platform te bieden waar ze kunnen komen met vragen. Daarom hebben we het belegd bij een kerkencoach als eerste aanspreekpunt. Dat is iets wat we graag aanbieden, zodat er onafhankelijk kan worden meegedacht over onderzoek nevenbestemmingen of hulp bij andere vragen.”

‘En waarom heeft de gemeente Haarlem Heleen aangesteld als kerkencoach?’

Jasper: “Heleen heeft enorme ervaring opgebouwd in vraagstukken rondom religieus erfgoed. Ze heeft een groot netwerk in de gemeenschap in Haarlem en daarbuiten, ze kan voorbeelden aandragen vanuit heel het land, waar hetzelfde vraagstuk speelt. Kerken zijn soms ‘gesloten’ gemeenschappen, Heleen begrijpt dit goed en adviseert altijd vanuit wat het beste is voor de kerk en de buurt.”

Heleen: “Ha, nou dankjewel hoor! Inderdaad, ik heb inderdaad meer dan 40 kerkenvisieprojecten door heel Nederland begeleid. Sinds 1998 woon ik in Haarlem, ik heb een grote liefde voor de stad en haar bewoners. Ik vervul mijn rol als coach niet alleen, ik werk nauw samen met een klankbordgroep vanuit de verschillende kerken in Haarlem.”

Jasper: ‘Kun je wat meer vertellen over de uitdagingen voor kerken in Nederland?’

Heleen: “Het aantal kerkbezoekers neemt af, in heel Nederland. Bij sommige kerken zorgt de religieuze functie nog voor een volle bezetting van het kerkgebouw en verwachten zij dat dit ook de komende 5-10 jaar zo zal blijven. Andere kerken zien de bezoekersaantallen sneller teruglopen. Deze kerken gaan regelmatig op zoek naar nieuwe manieren van kerk zijn of van betekenis zijn voor de buurt. In beide gevallen staan er wellicht ruimtes in het kerkgebouw leeg op momenten in de week die je voor deze nieuwe activiteiten in kunt zetten. Of zou het prettig zijn om, gezien stook- en onderhoudskosten, extra inkomsten met passende nevenactiviteiten te genereren.”

Jasper: ‘Wat zie je gebeuren bij besturen van kerken die voor deze uitdagingen staan?’

Heleen: “Door de hoeveelheid werk om de kerk draaiende te houden kan het veel zijn om ook bezig te zijn met de toekomst. Terwijl vroeg handelen de kans op een duurzaam en betekenisvol toekomstperspectief  vergroot. Alle kerkbesturen hebben te maken met uitdagingen, er ligt veel op hun bord. Ik help hen graag om de kansen en hulpbronnen in kaart te brengen. Er zijn kerken in Nederland die prachtige oplossingen hebben gevonden. Passend bij het geloof, passend bij de behoeftes in de omgeving van de kerk. Ik denk graag met een kerk mee en deel mogelijkheden die ik zag in projecten in zowel Haarlem als door heel Nederland.”

Jasper: ‘En wat zie je specifiek in Haarlem gebeuren?’

Heleen: “Haarlem loopt voorop in Nederland met het project Buurtbakens, waar 7 kerken en de gemeente Haarlem samen hebben gezocht en zoeken naar mogelijkheden om de kerkgebouwen naast de religieuze functie van maatschappelijke functies voor de buurt te voorzien, en zo toekomstbestendig te zijn. Denk aan een ontmoetingsplek, een zaal voor een initiatief vanuit een buurtorganisatie, een expositieruimte, een maatschappelijke functie als een spreekuur of buurtbibliotheek. Bij iedere kerk en iedere buurt past weer iets anders. In dit traject hebben we veel lessen geleerd die we graag delen.”

Heleen: ‘Kun jij een voorbeeld geven van een les uit het project Buurtbakens?’

Jasper: “Wat ik heb meegenomen is: genoeg tijd inplannen en nemen voor het proces. We brachten gebedshuizen in contact met partners die mogelijk in deeltijd gebruik wilden maken van het gebouw. Deze partners en de bestuurders (met hun achterban) van het gebedshuis hebben tijd nodig om elkaar te leren kennen, vertrouwen op te bouwen, te onderzoeken of de samenwerking en invulling passend is. Bijvoorbeeld bij de PG Immanuel, die samen met de buurt tot het plan is gekomen om hun versteende, besloten binnentuin open te stellen en te vergroenen. Zo kan de buurt gebruik maken van deze mooie plek. Op burendag zijn veel nabije bewoners langsgekomen, een mooi moment!”

Jasper: ‘Wanneer ben jij ‘geslaagd’ in je rol als kerkencoach?’

Heleen: “Ik ben tevreden als kerkbesturen of anderen die nadenken over een (betekenisvol) perspectief voor religieus erfgoed mij weten te vinden, als ik ze mag inspireren met mogelijkheden die bij hen zouden kunnen passen. Als de kerken hun religieuze, verbindende en maatschappelijke rol kunnen blijven vervullen. En als we kerkgebouwen en andere gebedshuizen op een betekenisvolle manier, als ontmoetingsplaatsen bij voorkeur, kunnen doorgeven aan toekomstige generaties. Ook verwelkom ik de kerkbesturen e.a. betrokkenen van harte op de thema-avonden die we organiseren dit jaar. Over de thema’s en data ontvangen zij nog informatie.”

Jasper: ‘Hoe komen kerken met jou in contact?’

Heleen “Ik ben inzetbaar tijdens vergaderingen, voor één-op-één gesprekken, van subsidie-advies tot inspiratie voor aanvullende activiteiten, het uitvoeren van onderzoek of welke wilde ideeën je ook hebt – er kan van alles. Je kunt zelfs contact opnemen zonder concrete hulpvraag, samen kijken we wat er speelt en wat past. De gemeente Haarlem biedt dit aan, dus mijn advies om mee te denken is kosteloos voor de kerk. Bel of mail me – ik kijk uit naar ons contact.”

e heleen@kathedraaldenkers.nl
m 06-46215160
Meer informatie over Kathedraaldenkers https://kathedraaldenkers.nl/
Meer informatie over het project Buurtbakens e j.pronk@haarlem.nl

Klik hier om meer te lezen over de zeven Buurtbakens in Haarlem. Je vindt daar ook een getuigenis over twee buurtbakens: Pelgrimkerk en Shelter Haarlem.